Polska jest krajem o bogatej i różnorodnej tradycji obchodzenia świąt, łączącej elementy religijne, kulturowe i rodzinne. Czas Bożego Narodzenia i Nowego Roku to wyjątkowy okres pełen symboliki, refleksji oraz radości, który od wieków zajmuje szczególne miejsce w życiu Polaków. Tradycje te, przekazywane z pokolenia na pokolenie, podkreślają wagę wspólnoty oraz duchowy wymiar świąt. Wigilia z uroczystą kolacją, łamanie się opłatkiem, kolędy czy noworoczne wróżby to tylko niektóre z rytuałów.
Adwent – czas oczekiwania
Okres poprzedzający Boże Narodzenie, znany jako Adwent, to czas refleksji i przygotowań duchowych. Trwa on cztery tygodnie, poczynając od niedzieli najbliższej 30 listopada. W tradycji katolickiej Adwent jest czasem oczekiwania na narodziny Jezusa, a jego symbolem są wieńce adwentowe z czterema świecami. W każdą niedzielę Adwentu zapalana jest kolejna świeca, co symbolizuje zbliżanie się do święta Bożego Narodzenia. Szczególną tradycją są również roraty – poranne msze ku czci Matki Bożej, na które wierni przychodzą z lampionami.
Wigilia Bożego Narodzenia
Wieczór wigilijny w Polsce jest czasem skupienia, miłości i pojednania. Ważnym elementem Wigilii jest łamanie się opłatkiem tuż przed posiłkiem, co symbolizuje przebaczenie i miłość między ludźmi.
Przygotowania do Wigilii rozpoczynają się nawet kilka dni wcześniej, a w domach unosi się zapach przygotowywanych potraw. Stół wigilijny przykrywany jest białym obrusem, pod którym kładzie się siano – symbol ubóstwa stajenki betlejemskiej. Na stole pojawia się dwanaście potraw, co ma nawiązywać do dwunastu apostołów. Kiedyś musiało być ich dwanaście, ale dziś już niekoniecznie. Wśród tradycyjnych dań w zależności od regionu Polski mogą znajdować się m.in.: barszcz z uszkami, zupa grzybowa, karp, pierogi z kapustą i grzybami, kutia, kompot z suszu, makowiec.
W dniu Wigilii, zgodnie z tradycją, przestrzega się postu, a kolacja rozpoczyna się wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie, co nawiązuje do gwiazdy betlejemskiej. Po kolacji śpiewa się kolędy i otwiera prezenty pozostawione pod choinką.
Pasterka
Noc z 24 na 25 grudnia wieńczy uroczysta msza święta, zwana Pasterką. Odprawiana jest o północy, a jej celem jest upamiętnienie narodzin Jezusa. W wielu miejscowościach Pasterka jest szczególnym wydarzeniem, które gromadzi zarówno osoby głęboko wierzące, jak i te, które na co dzień nie często uczestniczą w praktykach religijnych. Towarzyszy jej wspólne śpiewanie kolęd, co nadaje mszy niezwykły charakter.
Drugi dzień świąt – wspomnienie Świętego Szczepana
25 grudnia to dzień, w którym Polacy odpoczywają i spędzają czas z rodziną, natomiast 26 grudnia poświęcony jest Świętemu Szczepanowi, pierwszemu męczennikowi chrześcijańskiemu. W wielu regionach Polski tego dnia odbywają się kolędowania – grupy młodzieży lub dzieci odwiedzają domy, śpiewając kolędy i składając życzenia. W tym dniu także odwiedza się dalszą rodzinę i przyjaciół.
Zwyczaje noworoczne
Po świętach Bożego Narodzenia przychodzi czas na przygotowania do Nowego Roku. Sylwester, obchodzony 31 grudnia, to dzień radości i zabawy. Tradycyjnie organizuje się bale, prywatki i widowiska plenerowe, często połączone z pokazami fajerwerków. W ostatnich latach wiele miast w Polsce rezygnuje jednak z fajerwerków na rzecz pokazów świetlnych, co jest bardziej przyjazne dla zwierząt domowych i dzikich.
Noworoczne wróżby są częścią polskiej tradycji, choć obecnie mają raczej charakter zabawy. Wierzono, że pierwszy gość w Nowy Rok zwiastuje szczęście lub nieszczęście na cały rok, a kierunek wiatru w Sylwestra mógł przepowiadać pogodę na nadchodzące miesiące. Popularnym zwyczajem było również wróżenie z cieni rzucanych przez topiący się wosk.
Polskie obyczaje Bożonarodzeniowe i Noworoczne łączą w sobie głębokie znaczenie religijne, wspólnotowe i symboliczne. W dzisiejszych czasach wiele z tych tradycji ewoluuje, dostosowując się do współczesnych realiów, ale ich istota – potrzeba bycia razem, dzielenia się dobrem i nadzieja na lepszą przyszłość – pozostaje niezmienna. Dzięki temu święta Bożego Narodzenia i Nowy Rok w Polsce mają swój unikalny, niepowtarzalny charakter.
Grzegorz Turski (gpt)
